Bráðlátt blátré í marsbyrjun

Blátoppurinn (s. blåtry) er fyrsta trjáplantan til að vakna af dvala árið 2011 hér í svalagarðinum. Það er víst ekkert óvenjulegt að brum opnist á þessum plöntum í mars.

Á directgardening.com er að finna eftirfarandi fróðleik um blátopp:

Produces large crops of elongated blueberry-like fruits 1-2 years after planting. [...] Two varieties are required for pollination.

Sigríður Hjartar segir frá því í Mbl. 20. feb. 2006 að blátoppur virðist hitastýrð planta (frekar en að birtan stýri dvalartíma) og láti því hlýindakafla rugla sig í rúminu. Kallar hún það góugróður, sem sprettur í mars.

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags 1990 segir frá því að almennt hafi þótt hætt við því að blíðviðri á góu vissi á vorharðindi og góugróður væri ekki til frambúðar:

Úti hríðar herðir bál.
Hryggð og kvíði grípa sál.
Gata er tíðum grýtt og hál.
Góublíðan reynist tál.

Oft góuhlýjan blekkir blómin smá.

(Einar M. Jónsson, Brim á skerjum, 1946) 

Í samræmi við þessa vantrú á góublíðu er notkun orðsins góugróður um það sem hverfult þykir og rótlaust svosem skammvinn æskuást eða hugsjónaglóð á sviði framkvæmda og félagsmála.

Það er slatti af blátoppsrunnum rétt hjá sem ekkert eru byrjaðir að hugsa sér til hreyfings [uppfært: þeir fóru svo af stað í lok apríl]. Að líkindum er minn af þessari blessuðu Kamtsjaka tegund sem alltaf fer of snemma af stað. Ágústa Björnsdóttir segist einnig eiga slíkt eintak í Mbl. 22. ágúst 1987:

Blátoppurinn minn er oft svo fljótur á sér að ég fæ sting í brjóstið og óttast vorhretin, en þótt um hann næði á vorin nær hann sér fljótt aftur. [...] Hann er harðgerður og vindþolinn og þolir vel klippingu og hafa margir gaman af að klippa hann í kúlur.

Hafsteinn Hafliðason segir svo frá toppum í Fbl. 27. júlí 2006:

Oft byrja þeir að bruma í vetrarhlýindum síðla vetrar, en það virðist sjaldan gera þeim mikið til. Þótt fyrstu brumin kali þegar hret skella á aftur, eiga þeir önnur brum í varasjóði sem þau skjóta út þegar vorið gengur í garð fyrir alvöru. En af því að flestir toppar blómgast á ársgamla sprota er viðbúið að blómgun farist fyrir hjá þeim þegar þetta kemur fyrir.

Trausti Gunnarsson verslunarstjóri í Blómaval ræðir um kosti blátoppsins í DV 4. júní 1987:

Þá er enn ótalinn einn kostur blátoppsins og raunar annarra toppa. Vorhret skaðar þá ekki hið minnsta. Eins og í vor, er kuldakastið kom eftir ótímabært vor, hafði það engin áhrif, topparnir sem byrjaðir voru að bruma hættu vexti og biðu þangað til aftur hlýnaði og héldu þá áfram að vaxa.

Byko auglýsing - Mbl. 5. júní 1996.

---

Uppfært, ágúst 2011:

Kuldakastið í maí virðist ekki hafa haft áhrif á brumin sem fóru af stað í mars, á meðfylgjandi mynd er blátoppurinn 1. ágúst 2011. Innfellda myndin er tekin ári áður.